Schijngenadekruid

Het schijngenadekruid (Lindernia dubia) is verwant aan het genadekruid (Gratiola officinalis), maar dat is alleen maar interessante informatie als je weet dat genadekruid een zeldzame inheemse giftige, plant is. Samen behoren ze (nog) tot de weegbreefamilie (Plantaginaceae).

[Foto: Joke Schaminée-Sluis]

Schijngenadekruid is een kruipende tot opstijgende plant met bladeren die voorzien zijn van een waslaagje. De stengel is vierkant. Zoals bij de weegbree zijn de bladeren parallelnervig. De witte tot violette bloemen (en later) vruchten staan op een kort steeltje uit de bladoksel en liggen als het ware op het blad. De plant kleurt later in het seizoen wat oranjebruin en is aan het begin van de winter vaak dieprood.

Schijngenadekruid is inheems op het Amerikaanse continent en is Europa binnen gekomen via havens in Zuid-Frankrijk. Van daaruit heeft de soort zich succesvol verspreid naar moerassige gebieden in Zuid-, maar ook Centraal-Europa. Verspreiding verloopt waarschijnlijk via vogels, transport via schepen, werktuigen en visgerei, en door aanspoeling.

Elders in Europa wordt schijngenadekruid soms zoveel aangetroffen dat zij andere soorten in verdringt en kwetsbare ecosystemen bedreigt. In Nederland is dit (nog) niet het geval. De eerste waarneming in Nederland dateert uit 1993 in een visvijver in Limburg. Vermoedelijk kwam de plant daar terecht als toevallige bijgroei bij vijverplanten of via gedumpt vijver- of tuinafval.

Toch lijkt het schijngenadekruid in ons land aan een opmars bezig te zijn. Was zij eerst nog bekend van een beperkt aantal locaties aan de grote rivieren (Grensmaas en Ewijkse Plaat), nu verovert zij ook al vennetjes in West-Brabant en Noord-Limburg. In 2014 werd de plant aangetroffen bij een vennetje bij Huizen (NH). Wanneer het schijngenadekruid wordt aangetroffen ziet men ook (sporen van) ganzen en eenden en men vermoedt dat deze watervogels zaden en delen van planten meevoeren.

Schijngenadekruid is een kolonist van periodiek droogvallende oevers, en heeft veel licht, vocht, en een dunne laag organisch materiaal nodig. Daardoor kan deze soort in Nederland op veel locaties een aanvaardbare habitat vinden.

Plantkundigen geloven dat schijngenadekruid een warmteminnende soort is en dat hij misschien door de zachte winters van de afgelopen jaren wat heeft weten uit te breiden. Wij weten wel beter: planten hebben de vervelende neiging om zich aan wisselende omstandigheden aan te kunnen passen en ik verwacht dat de kolonisatie van de rest van het land slechts een kwestie van tijd zal zijn. Het is bovendien een wat onooglijk plantjes dat eenvoudig aan waarneming kan ontsnappen. Daardoor is het niet onwaarschijnlijk dat deze soort momenteel al op veel meer plaatsen groeit dan tot nu toe bekend is.