Oleander dopluis

Naamgeving is maar een vreemde zaak, want de oleander dopluis (Saissetia oleae) heeft het vooral gemunt op de olijfboom (Olea europaea). Wanneer dit insect geen olijfbomen kan vinden, verlegt hij zijn aandacht naar citrusbomen. Pas als die ook niet voorradig zijn, neemt de oleander dopluis genoegen met planten als de oleander (Nerium oleander), kardinaalsmuts (Euonymus europaeus) of sagopalm (Metroxylon sagu). Ook komt deze soort soms voor op soorten als amandel, appel, abrikoos, vijg, fuschia, druif, pruim en roos. Een veel betere benaming zou dus de olijfboom dopluis moeten zijn, maar het is nu te laat om dat te veranderen.

De olijfboom dopluis, sorry oleander dopluis, wordt gezien als één van de drie parasieten die hun voedsel halen uit de olijfboom. Naast de oleander dopluis zijn dat de olijffruitvlieg (Bactrocera oleae) en de olijfmot (Prays oleae).

Een dopluis is een luis die voorzien is van een schild of dop. Dat schild is met het lichaam vergroeid en zit dus vast aan de dopluis. Volwassen oleander dopluizen zijn rond, bol met een bijna H-vormige verhoging op de dop en donkerbruin tot zwart van kleur. Onder de dop van de vrouwelijke oleander dopluis bevinden zich tot 2,500 eitjes. Deze eitjes komen uit als nimfes die bekend staan als crawlers ('kruipers'). Deze verspreiden zich over de hele boom. In eerste instantie gaan ze vaak op de jongere delen van de plant zitten. Later verplaatsen ze zich soms naar de meer houtige stengels. Ze verpoppen tweemaal voordat ze volwassen dopluizen zijn en gedurende alle levenscycli zuigen ze sap uit de waardplant.

Men denkt dat de oleander dopluis ooit inheems was in Zuid-Afrika, maar is in al historische tijden in het Mediterrane gebied terechtgekomen. Tegenwoordig komt deze pest wereldwijd voor. Hoewel de olijfboom er relatief weinig last van heeft, is het een heel ander verhaal bij citrusbomen. Bij die soorten is het een van de belangrijkste parasitaire plagen. Waarom denkt men dat Zuid-Afrika het thuisland van deze dopluis was, zo zal menige lezer zich hier afvragen. Dat komt omdat in die regio ook de doodsvijand van de oleander dopluis leeft. Dat is een sluipwesp (Metaphycus helvolus). Deze sluipwesp is nu op verschillende delen van de wereld geïntroduceerd om de schade van de oleander dopluis tegen te gaan.

En jawel, ook in Nederland komt de oleander dopluis voor. Deze dopluis wordt niet veel aangetroffen, maar genoeg om zorgelijk te zijn voor kwekers en tuincentra. Hoe hij hier gekomen is, kan is weer eenvoudig verklaard worden: veel mensen willen een olijfboom in hun tuin of zelfs vensterbank hebben om die Mediterrane sfeer naar Nederland te halen. Die olijfbomen worden in Mediterrane gebieden gekweekt en op transport gezet naar Nederland. De oleander dopluizen liften ongemerkt mee.