Wespendoder

De wespendoder (Ophiocordyceps sphecocephala) is een zogenaamde entomopathogene schimmel, die insecten en andere geleedpotigen parasiteert en deze uiteindelijk doodt of zeer ernstige schade toebrengt. Zoals andere schimmels hun voedsel uit (rottend) plantaardig materiaal haalt, haalt dit soort schimmels de voeding uit insecten. De wespendoder heeft zich gespecialiseerd op wespen, maar ook bijen en hommels staan op het figuurlijke menu.

Deze soort is wijdverspreid, maar zijn thuislanden zijn te vinden in Zuidoost-Azië. Denk dan aan landen als China, Taiwan, Thailand, Nepal, Tibet, Japan en Korea. Er zijn echter ondertussen ook wat vondsten bekend vanaf het Amerikaanse continent (Colombia, Jamaica en de USA). In Nederland komt hij uiterst zeldzaam voor. De enige Nederlandse vondst stamt uit 2025 en die solitaire wespendoder werd waargenomen nabij Wageningen. Hij werd gevonden in een loofbos op voedselarme, droge zandgrond. Misschien dat hij is meegeslopen in de bagage van een Aziatische student van de Landbouwuniversiteit Wageningen.

De steel van de wespendoder is 0,5 tot 1 millimeter dik, oker tot crèmegeel van kleur, slank, draadvormig en vaak licht gedraaid. Het is zelden vertakt aan de bovenkant. De vruchtbare kop is meestal spoelvormig tot eivormig. Die kop is niet meer dan 5 tot 8 bij 2 millimeter groot en is aanvankelijk licht crème tot bruingeel van kleur en verkleurt bij rijping van oker, romig geel tot geelbruin. Het heeft een ruw oppervlak vanwege de perithecia, zijnde het vruchtlichaam waarin de sporen worden gevormd.

Nadat de schimmel de wesp (of bij) geïnfecteerd heeft, neemt hij het lichaam langzaam, maar zeker over. Uiteindelijk groeit de wespendoder uit het lichaam van het insect en vormt dan een vruchtlichaam met sporen. Die sporen infecteren een ander insect en het hele proces begint dan van voren af aan.

De wetenschap heeft zijn aandacht al een tijdje begerig gericht op de wespendoder. Deze schimmel lijkt mogelijk werkzaam te zijn bij de behandeling van astma of bij de bestrijding bij bepaalde kankersoorten[1][2]. Maar ik zou nog maar niet aan je huisarts vragen of hij (of zij) je een recept wil voorschrijven met een extract van de wespendoder. Daarvoor is het nog ietsjes te vroeg.

Wat wel mogelijk is, is om een potje rupsendoder aan te schaffen. Van rupsendoder zijn ook positieve gezondheidseffecten gemeld.

[1] Heo et al: Anti-asthmatic activities in mycelial extract and culture filtrate of Cordyceps sphecocephala J201 in International Journal of Molecular Medicine – 2010
[2] Oh et al: Apoptosis of human hepatocarcinoma (HepG2) and neuroblastoma (SKN-SH) cells induced by polysaccharides-peptide complexes produced by submerged mycelial culture of an entomopathogenic fungus Cordyceps sphecocephala in Journal of Microbiology and Biotechnology - 2008