Rijstklander

De rijstklander (Sitophilus oryzae) is een kever die behoort tot de snuitkevers (Curculionoidea). De rijstklander wordt 3,5 tot 4,0 millimeter lang. Volwassen rijstklanders kunnen wel twee jaar oud worden.

Vrouwtjes leggen 2 tot 6 eieren per dag en wel tot 300 gedurende hun hele leven. Het vrouwtje gebruikt sterke onderkaken om een gat in een graankorrel te knagen, waarna ze een enkel ei in het gat legt en het afsluit met afscheidingen – een soort stopverf - uit haar legboor. De larve ontwikkelt zich in het graan en holt deze tijdens het voeden uit. Vervolgens verpopt hij zich in de graankorrel en komt twee tot vier dagen na de ontsluiting tevoorschijn. Afhankelijk van de temperatuur duurt de ontwikkeling van ei tot klander anderhalf tot zes maanden. De rijstklander kan maandenlang zonder voedsel.

Zoals de naam al aangeeft heeft de rijstklander het vooral gemunt op rijstkorrels, maar daar blijft het niet bij: zo'n beetje alle granen voor menselijke consumptie vindt het vrouwtje geschikt om haar eitjes in te leggen. Bij gebrek aan graan neemt de rijstklander ook genoegen met deegwaren (pasta, brood) of zelfs druiven.

De rijstklander wordt vanuit de tropen ingevoerd. Normaal gesproken komt hij met scheepsladingen rijst in Rotterdam of Amsterdam aan, maar in de verwerkende fabrieken wordt de rijst geschoond. Dat kan door bevriezing, door vergassen of door hoge temperaturen. De klander kan echter met ook besmet vogelvoer in huis gebracht worden, waar hij aan allerhande zetmeelbevattende voedingsmiddelen veel schade kan toebrengen.

Een extra probleem is dat de rijstklander kan vliegen en dus van het ene voedingsmiddel naar het andere kan overvliegen. Omdat zijn oorspronkelijke leefgebied in de tropen ligt, houdt de rijstklander van aangename temperaturen. Vanaf circa 13°C vermeerderen ze zich relatief snel en vanaf zo'n beetje 20 tot 25°C vindt zelfs een explosieve toename plaats.

Mannelijke rijstklanders, maïsklanders (Sitophilus zeamais), graanklanders (Sitophilus granarius) en de heel soms aangetroffen tamarindesnuitkevers (Sitophilus linearis) produceren een feromoon, een erotische lokstof, waar zowel de vrouwtjes en mannetjes nogal van onder de indruk zijn. Dat feromoon noemt men sitophilure ((4S,5R)-5-Hydroxy-4-methylheptan-3-one) en de wetenschap heeft dat feromoon kunstmatig weten na te maken en toegepast in lokkasten.

Overigens is het woord 'klander' of het oudere 'kalander' of zelfs 'kwalander' afgeleid van het Franse woord calandre, dat zelf weer is afgeleid van het Latijnse calandrus. Uiteidnelijk kunnen we het terugvoeren op het Oud-Griekse kúlindro (κύλινδρος), waarin we het woord 'cylinder' ontwaren. Weet je dát ook weer.