Zwarte zwaan

Het is toch eigenlijk wel een prachtig contrast naast al die saaie witte of wilde zwanen (Cygnus cygnus): een zwarte zwaan (Cygnus atratus). Het geeft een beetje variatie aan het landschap, zo zou je misschien kunnen opmerken. Welnu, dat dachten jagers en grootgrondbezitters ook. En dan gaat het vaak mis.

Zwarte zwanen zijn – zoals hun naam al aangeeft – voornamelijk zwart gevederd met wat witgrijze staartpennen. Hij is in het bezit van een prachtige rode snavel. Een volwassen zwarte zwaan bereikt afmetingen van meer dan 140 centimeter en heeft dan een vleugelwijdte van meer dan twee meter. Dat betekent ook dat er nogal wat vlees aan zijn botten hangt en die 9 kilogram laten jagers zich niet snel ontglippen.

[Foto: Dick Daniels]

Australië, het daaronder gelegen eiland Tasmanië en Nieuw-Zeeland zijn de thuishavens van de zwarte zwanen en ze voelden zich daar prima thuis in de wetlands, de waterige landschappen. Hij voedt zich daar met allerhande grassen en waterplanten. Alles ging goed totdat de mens zich ermee ging bemoeien. Er wordt gedacht dat de oorspronkelijke populatie zwarte zwanen in Nieuw-Zeeland al snel na de aankomst van de Maori’s uitstierven. Ook die Maori’s lieten zich het malse vlees goed smaken.

In 1864 besloten gezagsdragers – lees grootgrondbezitters en jagers – om de zwarte zwaan maar weer in Nieuw-Zeeland te introduceren en nu is hij weer een bekende verschijning in dat land. Ook in Groot-Brittannië waren koppeltjes zwarte zwanen gewild als sierwatervogel (of watersiervogel) om de grote waterpartijen wat aan te kleden.

Uiteraard gebeurde het onvermijdelijke doordat gekweekte exemplaren aan gevangenschap wilden ontsnappen. Daardoor kun je verwilderde exemplaren door zo’n beetje geheel Europa aantreffen. Ook Nederland is niet verschoond gebleven van deze onbedoelde indringer in onze nationale fauna want de zware zwaan doet het hier zo goed dat hij door deskundigen als inburgerend wordt beschouwd.

In de rest van Europa wil het met broeden niet zo geweldig lukken, maar in Nederland is de populatie de afgelopen 25 jaar behoorlijk gegroeid. Momenteel broeden naar schatting 60-70 paren in Nederland.

Als hij zich een beetje wist te gedragen zouden we er nog vrede mee kunnen hebben, maar dat doet hij dus niet. Hij heeft met het grootste genoegen sex met de witte wilde zwanen en knobbelzwanen (Cygnus olor) en daardoor ontstaan kruisingen of hybrides. Gelukkig zijn deze onvruchtbaar en daarom lost dit probleem zich gelukkig op een natuurlijke manier op.

Toch is het geen goed idee om de populatie van zwarte zwanen hier in Nederland ongebreideld te laten groeien. Uiteindelijk kunnen ze immers te succesvol worden en de inheemse zwanensoorten gaan verdringen.