Maasraket

De maasraket (Sisymbrium austriacum) is een tweejarige of overblijvende soort. De maasraket komt van nature voor in de Pyreneeën en andere Zuid- en Midden-Europese gebergten en dus is de vaderlandse naamgeving wat verwarrend. In zijn thuislanden wordt deze soort sisymbre des Pyrénées (Frankrijk), Österreichische Rauke (Duitstalige landen) en rabanillo retorcido (Spanje) genoemd.

Waarom wij deze soort gekaapt hebben en hem een eigen Nederlandse naam hebben gegeven is ook wat vreemd. De maasraket werd in België aangevoerd met wol uit het buitenland voor de wolverwerkende industrie die langs de Maas en de Vesder waren gevestigd. Je snapt wat er vervolgens gebeurde: de wol werd gewassen met rivierwater en de zaadjes van de 'Oostenrijkse raket' werden met het waswater weggespoeld.

In het jaar 1858 werd deze soort voor het eerst 'in het wild' in België aangetroffen aan de oevers van de Vesder nabij Nessonvaux. De Vesder is maar een piepklein riviertje die na slechts 64 kilometer in de Maas uitmondt. Het duurde even, maar in 1913 werd de 'Oostenrijkse raket' voor de eerste keer in Nederland waargenomen bij Eijsden. Het zal de lezer niet verbazen dat Eijsden een grensplaats is, gelegen aan de rivier de Maas in het uiterste zuidwesten van Zuid-Limburg.

Hij houdt van zonnige plaatsen op vochtige, matig voedselrijke of voedselrijke, kalkhoudende en stenige grond, maar ook wel van zand en rivierklei. De plant wordt 20 tot 90 centimeter hoog, afhankelijk van de ondergrond, temperaturen en neerslag. De stengel is kaal of heeft afstaande of naar boven gerichte haren. De onderste bladeren zijn niet ingesneden, gelobd tot veerspletig, de bovenste zijn veerspletig of pijlvormig. De bladeren hebben drie tot zes paar, langwerpige tot driehoekig getande, bladslippen. De slip aan de top is smal tot breed driehoekig.

De maasraket bloeit van mei tot in de herfst met gele bloemen die 7 tot 10 millimeter 'groot' zijn. Deze soort heeft 20 tot 50 millimeter lange hauwtjes met een niet getordeerde, bijna rechte steel, terwijl de 'Oostenrijkse raket' 8 tot 14 millimeter lange hauwtjes heeft met een sterk getordeerde steel. Vandaar ook diens Spaanse naam: rabanillo retorcido ofwel 'getordeerde (of gedraaide) wilde radijs'.

Dat betekent dat de 'Oostenrijkse raket' zich heeft aangepast aan de koelere omstandigeden van België en Nederland door kleinere hauwtjes te produceren. Bovendien heeft hij een niet getordeerde steel. Of dat genoeg is om van een ondersoort te spreken is naar mijn mening wat discutabel. Biologen zijn het echter niet met me eens en spreken van Sisymbrium austriacum chrysanthum ofwel de maasraket.

Dat is overigens een ietwat vreemde benaming van de ondersoort: chrysanthum is Latijns voor 'met goudkleurige bloemen, maar zowel de soort als de ondersoort hebben gele bloemen. Een veel betere naam zou zijn: Sisymbrium austriacum mosae.

Overigens heeft het woord 'raket' niets te maken met de ruimtevaart. Het is een verbastering van het Latijnse woord eruca, wat zoiets betekende als 'koolkruid'. We herkennen hierin ook nog het woord 'rucola'.