Wilde tulp

Nederland staat bekend om zijn prachtige en kleurrijke tulpen. Hoewel de meeste tulpen afkomstig zijn uit het Ottomaanse rijk, volgde de wilde tulp (Tulipa sylvestris), een ander pad. Anastasia Stefanaki en Tinde van Andel, beide botanici van Wageningen University en Naturalis Biodiversity Center, en Tilmann Walter, historicus aan de Universiteit van Würzburg, probeerden het exacte pad van deze bijzondere tulp te achterhalen[1].

De wilde tulp kan in het algemeen verwijzen naar een tulp die in het wild groeit, maar het is in de volksmond ook de naam van Tulipa sylvestris. ‘We wilden weten wie de eerste Tulipa sylvestris naar Noord-Europese tuinen bracht, wanneer dat gebeurde en waar de eerste wilde tulpen vandaan kwamen’, legt botanicus Stefanaki uit. Hiervoor pluisden ze originele zestiende-eeuwse Latijnse botanische geschriften uit, en werkten ze zich door persoonlijke brieven, archieven, gedroogde plantencollecties en illustraties.

De zestiende eeuw was een 'gouden eeuw' voor botanie. Planten werden niet langer alleen als geneeskrachtig gezien en er ontstond belangstelling voor sierplanten. Het hebben van zeldzame en exotische planten in je tuin was een teken van rijkdom. Soms werden planten als curiosa en kostbare geschenken aan de gegoede stand aangeboden.

In deze context was de tulp een bloem van ongekende schoonheid voor zestiende-eeuwse Europeanen, en iedereen wilde hem in zijn tuin hebben. Eenmaal in Noord-Europa begonnen tulpen te circuleren onder botanici en hun rijke vrienden met tuinen.

‘In tegenstelling tot de tulpen die we tegenwoordig in onze tuinen hebben, die afkomstig zijn van bollen meegebracht uit het Ottomaanse rijk, kwam de wilde tulp uit het Middellandse Zeegebied. De eerste bollen van Tulipa sylvestris die Noord-Europa bereikten, kwamen uit Bologna (Noord-Italië en Montpellier (Zuid-Frankrijk)', vertelt Stefanaki.

In tegenstelling tot de tuintulpen die uit het Ottomaanse rijk kwamen, is de Tulipa sylvestris niet in de tuin gebleven, maar ontsnapt en op eigen houtje de weide wereld ingetrokken. Tegenwoordig groeit de tulp – dankzij zijn introductie in de 16e eeuw - in een groot deel van Europa in het wild. Een brief van Carolus Clusius - gedateerd 30 juli 1577, Wenen - levert het eerste bewijs van de domesticatie van Tulipa sylvestris. Clusius, de meest invloedrijke man in de geschiedenis van de tulp en de eerste directeur van de Leidse Hortus, stuurt in 1577 een aantal tulpenbollen naar zijn vriend Joachim Camerarius in Nürnberg, Duitsland. In de begeleidende brief verwijst Clusius specifiek naar de tulpen uit Montpellier en Bologna. Dit is een duidelijke verwijzing naar Tulipa sylvestris. Clusius zegt dat deze tulpen niet gemengd mogen worden met andere tulpen en dat ze apart gezet moeten worden in de tuin en afgezet met stenen en tegels, anders hebben ze de neiging te ontsnappen en zich uit te breiden naar de hele tuin.

Gedurende de tweede helft van de zestiende eeuw waren er verschillende introducties van de wilde tulp in Noord-Europa. ‘Vanaf daar ging verwilderde de tulp. Het begon te ontsnappen uit de tuinen en produceerde nakomelingen via zijn uitlopers.'

'Gezien de herkomst van deze vroege bollen, realiseerden we ons dat er verschillende ondersoorten van Tulipa sylvestris zijn geïntroduceerd in Noord-Europa', merkt ze op, 'en daarom moeten we de momenteel geaccepteerde onderverdeling van deze soort heroverwegen.' Deze bevindingen benadrukken het belang van botanische geschiedenis voor het begrijpen van de complexe taxonomie van verwilderde sierplanten die ooit door de mens geïntroduceerd werden.

Hun volgende studie richt zich op het verder onderzoeken van de taxonomie van Tulipa sylvestris. ‘We gaan het DNA en de morfologie analyseren van wilde tulpen die zijn verzameld in historische Nederlandse tuinen en wilde populaties in Europa, waaronder die in Italië en Frankrijk, waar de eerste bollen vandaan kwamen’, zegt Stefanaki. 'We willen de complexe taxonomie van Tulipa sylvestris, die al langer controversieel is, ophelderen en uitzoeken waar precies in Europa deze prachtige wilde tulp echt wild voorkomt.'

Stefanaki et al: The Story of the Tulip That Went Wild: Tracing the History of Introduction of Tulipa Sylvestris in Sixteenth-Century Europe in Scientific Reports – 2022. Zie hier.

Bron.