Attenborough's spinnendoder

Ik geeft het direct maar toe: Attenborough's spinnendoder (Gibellula attenboroughii) komt nog niet voor in Nederland, maar het verhaal is te interessant om niet te vertellen. Het is een broertje van de hier beschreven fraaie spinnendoder (Gibellula pulchra) die wél in ons land voorkomt.

Attenborough's spinnendoder werd pas in 2021 bij toeval ontdekt tijdens de opnames van het televisieprogramma 'BBC Winterwatch' en zijn naam eert inderdaad Sir David Attenborough (1926), de overbekende Britse bioloog, televisiepresentator en schrijver.

Tijdens de opnames van dat programma werd op het plafond van een verlaten kruitmagazijn in Castle Espie, gelegen in County Down (Noord-Ierland) een geïnfecteerde holenwielwebspin (Metellina merianae) gevonden. De parasiet werd in eerste instantie geïdentificeerd als de fraaie spinnendoder. De experts van de BBC twijfelden echter een beetje en stuurden daarom foto's van de spin plus infectie naar professor Harry Evans met de suggestie dat het mogelijk een nieuwe spinnendodersoort betrof. Deze hypothese werd besproken in het zusterprogramma 'BBC Springwatch' van het volgende jaar, waarna het exemplaar uit het magazijn werd verwijderd en voor onderzoek werd opgestuurd.

Analyse van de morfologie van de schimmel in het wild en in kweek, evenals genetische gegevens, leidde in 2025 tot de beschrijving een nieuwe soort[1]. Het mycelium van deze schimmel is dicht en wit, en kleurt het crèmekleurig geel bij drogen. Over het hele oppervlak van de spin zijn veel cilindrische, gezwollen en wollige (vlokkige) bundels schimmeldraden (synnemata) aanwezig. De synnemata zijn crèmekleurig wit. Ze zijn 3 tot 7 millimeter lang en hebben een gezwollen, knots- of ovale top.

Deze spinnendoder parasiteert op de gewone grottenspin (Meta menardi) en de holenwielwebspin (Metellina merianae). De spinnen die door de schimmel worden geparasiteerd, worden voornamelijk gevonden in de schemerzones van grotten en 'grotachtige' ruimtes, zoals kelders en rioolbuizen. Spinnen die door de schimmel zijn geïnfecteerd, ondergaan gedragsveranderingen waardoor ze naar meer open gebieden met mos trekken, waarna ze sterven, wat de verspreiding van de schimmelsporen door de wind weer vereenvoudigt. Evans merkt op dat de geïnfecteerde spinnen gedrag vertonen dat doet denken aan dat van zombiemieren.

Attenborough's spinnendoder is tot nu toe alleen op het eiland Ierland aangetroffen, al zijn er uit Wales ook enkele spinnendoders bekend waar de wetenschap voorlopig het etiket 'Attenborough's spinnendoder' op geplakt heeft.

[1] Evans et al: The araneopathogenic genus Gibellula (Cordycipitaceae: Hypocreales) in the British Isles, including a new zombie species on orb-weaving cave spiders (Metainae: Tetragnathidae) in Fungal Systematics and Evolution – 2025. Zie hier.